اضطراب بیماری یکی از انواع اختلالات شبه جسمانی است که با نام‌های مختلفی از جمله خود بیمار انگاری و هیپوکندریا شناخته می‌شود. در این اختلال بیمار با اشتغال ذهنی یا ترس از بیمار شدن مواجه می‌شود و اعتقاد دارد که به یک بیماری جدی مبتلا است. افراد مبتلا به این اختلال احساس‌های جسمی خود را تشدید و تقویت می‌کنند که این موضوع می‌تواند باعث تداوم مشکل شود. اضطراب بیماری ممکن است که تمام دستگاه‌های بدن را فرا بگیرد اما دستگاه‌های گوارش و قلبی-عروقی شایع‌ترین هستند. آنچه که بیشترین نقش را در این اختلال دارد اضطراب و ترس است که راهکارهای روان درمانی و دارو درمانی نیز به کاهش این مسئله می‌پردازند. در ادامه به بررسی بیشتر علل، علائم و درمان اضطراب بیماری خواهیم پرداخت.

اضطراب بیماری یعنی چه؟

اضطراب بیماری یا هیپوکندریا نام یک اختلال روانی است که فرد دائما نگران ابتلا به یک بیماریست و نشانه‌های بدنی را کند و کاو می‌کند و در خود به دنبال علائمی می‌گردد که نشان می‌دهند او بیمار است.

خود بیمار انگاری یا اضطراب بیماری می‌تواند اعضای مختلف بدن و انواع بیماری‌ها را شامل شود. یک فرد با این اختلال، زمانی نگران وجود یک توده در مغز خود است و زمانی نگران مشکلات گوارشی. اما می‌توانیم با توجه به شدت و طول مدتی که فرد با این بیماری درگیر است، آن را به دو دسته مزمن و حاد تقسیم کنیم.

حالت مزمن

در حالت مزمن اضطراب بیماری، اگرچه شدت اضطراب و نگرانی پایین تر است اما فرد برای سال‌ها با چنین شرایطی درگیر است. برای برخی از این افراد، حساسیت به نشانه‌های بدنی و مراقبت از سلامت، به صورت یک عادت و جنبه‌ای از زندگیشان تبدیل شده است. به دنبال وجود چنین رفتارهایی آن‌ها نسبت به این مسئله که به لحاظ روانی بیمار هستند، پذیرش پایینی دارند و همچنین در طی سال‌ها توجیهات بسیاری برای رفتارهای خود پیدا کرده‌اند که اکنون تبدیل به عقایدی غیر قابل نفوذ در آن‌ها شده است.

حالت حاد

این گونه از اضطراب بیماری، به صورت ناگهانی و به یک دفعه در فرد ظاهر می‌شود و در عین حال، شدت اضطراب بالایی را در وی ایجاد می‌کند. شروع این بیماری می‌تواند به دنبال یک رویداد استرس زا باشد. برای مثال ابتلای یکی از نزدیکان به یک بیماری و یا شنیدن اطلاعات نگران کننده‌ای راجع به یک بیمای خاص از طریق تلویزیون، روزنامه یا حتی یک گفت وگو. این وضعیت باعث بروز ترس و نگرانی در فرد شده و او احساس می‌کند نشانه‌های بیماری را در خود می‌بیند.

برای اطلاع بیشتر در زمینه راه های درمان اضطراب کلیک کنید.

علائم و نشانه های اضطراب بیماری

* توجه بیش از حد به علائم بدنی

* سوء تعبیر علائم جسمی

* باور به اینکه فرد دچار بیماری بدی شده و به زودی خواهد مرد

* درگیری طولانی مدت برای یافتن مستندات علمی در زمینه بیماری و یا قرار ملاقات‌های مکرر با پزشک

* عدم تغییر باور، علی رغم نرمال بودن تمامی آزمایش‌ها و تشخیص بیمار نبودن توسط پزشک

افراد با اختلال هیپوکندریا ترس و اضطراب بیماری، شدیدی را در ارتباط با بیماری تجربه می‌کنند و این اضطراب باعث نارضایتی خود آن‌ها یا دیگران می‌شود. همچنین مشغولیت با رفتارهای مرتبط با سلامت، باعث می‌شود که فرد، نتواند بسیاری از کارهای روزمره زندگی را انجام دهد و به همین خاطر مشکلاتی در زمینه‌های مختلف، از جمله در محیط کاری پیدا کند.

تداوم نشانه‌های اضطراب بیماری به مدت 6 ماه، ناراحتی خود فرد از وضع موجود، گلایه اطرافیان و شواهدی که نشان می‌دهد فرد از فعالیت مفید در سایر جنبه‌های زندگی بازمانده است، از دلایل مهم برای تشخیص گذاری در زمینه هیپوکندریا هستند.

دلایل ایجاد اضطراب بیماری

1. اضطراب

به طور کلی زیربنای اصلی این بیماری، اضطراب است. آمادگی فیزیولوژیک برای بالا بودن سطح اضطراب در فرد و یا تجربیات فرد در طول زندگی که باعث بالارفتن اضطراب در یک فرد می‌شوند، می‌توانند منجر به ابتلای به خود بیمارانگاری در فرد شوند.

2. طرز تعبیر غلط

آنچه در افراد هیپوکندریا یا اضطراب بیماری به عنوان علائم جسمی در نظر گرفته می‌شود، همان علائم بدنی است که همه ما در طول روز تجربه می‌کنیم. تیر کشیدن کمر، احساس خستگی و کسالت، یک درد ساده و گذرا در شکم و … اما خود بیمار انگاران، این علائم را به صورت یک فاجعه تعبیر می‌کنند. آن‌ها احساس می‌کنند یک مشکل جدی در بدنشان در حال شکل گیری است. در نتیجه آنچه عامل بیماری شناخته می‌شود یک تفکر اشتباه، به این صورت است که فرد وقایع عادی را به صورت فجایع تعبیر می‌کند.

3. تربیت خانوادگی

افرادی که در خانواده‌هایی با چنین شرایط زندگی می‌کنند، به احتمال بیشتری به چنین مشکلاتی مبتلا می‌شوند چرا که فرد از کودکی و از طریق والدین شیوه رفتاری نگران بودن راجع به سلامت را یاد می‌گیرد.

4. بروز یک رویداد استرس زا

به وجود آمدن یک اتفاق پر استرس در زندگی، می‌تواند دلیلی برای بروز اضطراب بیماری باشد. در این گروه از افراد، زمینه ابتلا به خود بیمار انگاری از قبل وجود داشته است اما فرصت بروز پیدا نکرده بود. با بروز یک رویداد پر استرس در زندگی، فرد ممکن است علائم بیماری را نمایش دهد.

درمان اضطراب بیماری

خوشبختانه روش های متعددی برای درمان انواع وسواس از جمله وسواس بیماری ایجاد شده است. متخصص با توجه به شخصیت و موقعیت شما روشی متناسب را در پیش می‌گیرد. در ادامه برخی از آن ها را شرح داده ایم. برای آشنایی با انواع دیگر درمان وسواس کلیک کنید.

1. دارو

همانطور که گفته شد، بحث اصلی در بیماری هیپوکندریا اضطراب بیماری است. البته نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که درصد بالایی از بیماران افسرده نیز، به این بیماری دچار می‌شوند. به همین خاطر داروهایی که در درمان اضطراب و افسردگی نقش دارند، برای تخفیف علائم مفید هستند. از جمله داروهایی که در درمان این بیماری مفید هستند، خانواده دارویی (SSRI)ها مانند فلوکستین یا ونلافاکسین هستند. این داروها بر میزان ترشح سروتونین در مغز اثر می‌گذارند و از این طریق میزان اضطراب فرد را کنترل می‌کنند.

آنچه در ارتباط با درمان دارویی تمام بیماری‌های روانی می‌بایست به آن توجه داشت این است که داروها صرفا باعث کاهش علائم شده و زمینه مناسبی برای برقراری ارتباط با درمانگر و انجام تمرینات فراهم می‌کنند. به همین خاطر هرگز نباید داروهای روانی را به عنوان درمان کامل در نظر بگیریم. این در حالیست که تخفیف علائم پیش آمده با مصرف دارو از جانب اکثر افراد به عنوان درمان تلقی می‌شود.

2. درمان شناختی-رفتاری برای اضطراب بیماری

مناسب‌ترین درمان روان شناختی برای اختلال خودبیمار انگاری، درمان شناختی-رفتاری است. این درمان معتقد است افکار هر فرد، رفتار و هیجانات او را به دنبال دارند. به همین خاطر سعی می‌کند تا به بیماران هیپوکندریا کمک کند، جریانات غلط فکری را شناخته و آن‌ها را اصلاح کنند زیرا همانطور که گفته شد، آنچه باعث بروز بیماری در فرد می‌شود، تفکر فاجعه آمیز بودن علائم بدنی است.

3. جلوگیری از پاسخدهی

یک روش مفید این است که در هنگام ترس و اضطراب بیماری، از انجام رفتارهای وارسی خودداری کنید. در این روش شما می‌بایست بعد از مشاهده علائم جسمی و نگرانی برای سلامت خود، علی رغم تمایلی که به جست‌وجوی سایت‌ها و نوبت گرفتن از پزشک‌ها دارید این رفتار را به تعویق بیاندازید. برای مثال یک برنامه تلویزیونی تماشا کنید و یا برای خرید از خانه خارج شوید. با خودتان قرار بگذارید که پس از بازگشت به خانه از دکتر وقت می‌گیرم و یا در اینترنت جست‌وجو می‌کنم. سعی کنید تا جایی که برایتان مقدور است فاصله زمانی بین مشاهده علائم و رفتارهای این چنینی را افزایش بدهید. در ابتدا ممکن است نتوانید زمان زیادی به خوبی از پاسخدهی جلوگیری کنید، اما به تدریج توانمند خواهید شد.

4. درمان‌های گروهی

تحقیقات نشان می‌دهد که قرار گرفتن در جلسات گروهی و مشاهده این امر که افراد بسیاری نظیر ما با این مشکل درگیر هستند، تاثیربسیاری در بهبودی اضطراب بیماری خواهد داشت. با این حال برای انتخاب بهترین نوع درمان بهتر است که از یک مشاور در زمینه بیماری‌های روانی کمک بگیرید. برای دریافت مشاوره وسواس کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه وسواس ها می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02166419012 تماس بگیرید.

سوالات متداول