فرایند اجتماعی شدن سازه‌ای گسترده و مهم در روانشناسی است که فرد از دوران کودکی تا پیری با آن سر و کار دارد. کودک اولین فردی را که می‌شناسد و ارتباط برقرار می‌کند، مادر است. سپس هرچه که کودک بزرگ‌تر می‌شود افراد و اعضای مهم دیگر را خواهد شناخت. بنابراین خانواده اولین اجتماعی می‌شود که کودک با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کند. با توجه به رشد و ارتباطات کودک با محیط بیرون، کودک با نهاد‌های دیگر از جمله اقوام، محیط همسالان، مهد کودک، مدرسه و… آشنا می‌شود. امروزه ارتباط با دنیای اجتماعی لازمه زندگی کردن است و بدون مهارت اجتماعی مناسب، کودک در سال‌های آینده با مشکلاتی مواجهه می‌شود. همچنین عدم اجتماعی شدن کودک نیز می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات دوران کودکی باشد. به همین خاطر شناخت و آگاهی والدین نسبت به فرایند اجتماعی شدن فرزندشان می‌تواند نگرانی‌ها و چالش‎های احتمالی پیش رو را کاهش دهد.

منبع : فرایند اجتماعی شدن کودک

فرایند اجتماعی شدن کودک

نوزاد از لحظه‌ای که متولد می‌شود نبست به محیط پیرامونش حساس است و واکنش نشان می‌دهد. در روز‌ها و ماه‌های اول تلاش کودک بیشتر صرف شناسایی و آگاهی از فعالیت‌ها و اعمال خودش است و نهایتا با مادرش ارتباط می‌گیرد اما هر چقدر که بزرگ‌تر می‌شود نسبت به محیط بیرون از دنیای خودش کنجکاوتر می‌شود. این توجه کودک به محیط افراد و نوع ارتباط با اطرافیان یکی از نشانه های سلامت نوزاد محسوب می‌شود. به طور معمول می‌توان روند اجتماعی شدن کودک را شامل مراحل زیر در نظر گرفت. برای آشنایی بیشتر درباره نشانه های سلامت نوزاد کلیک کنید.

تولد تا شش ماهگی

نوزاد از لحظه‌ای که متولد می‌شود تمایل به برقراری ارتباط دارد، او از لمس کردن و در آغوش گرفته شدن و نگاه کردن به چهره انسان لذت می‌برد. هنگامی که نوزاد یک فعالیت انجام می‌دهد و آن فعالیت باعث جلب توجه مادرش می‌شود، دوباره آن را تکرار می‌کند. حتی ممکن است برای ارتباط بیشتر با مادرش حالت چهره‌اش را تقلید کند. یکی از مسائلی که باعث جلب توجه نوزاد می‌شود ارتباط چشمی است. در حدود سه ماهگی نوزاد تمایل بیشتری برای ارتباط برقرار کردن با محیط پیرامونش دارد و برای اولین بار شروع به لبخند زدن نسبت به چهره مادر می‌کند که این لبخند زدن در اصطلاح “لبخند اجتماعی” نام دارد. به عبارتی برای اولین بار به وسیله لبخند زدن ارتباط برقرار می‌کند.

هر چه مدت زمان بیشتری می‌گذرد نوزاد نسبت به صدای پیرامون هم بیشتر واکنش نشان می‌دهد و از صداهای شاد استقبال می‌کند و لبخند می‌زند. همچنین نسبت به افراد غریبه‌ مهربان‌تر می‌شود و کم کم شروع به ارتباط گرفتن می‌کند. با این حال در شش ماه اول زندگی، نوزاد بیشترین ارتباطش را با پدر و مادرش دارد.

فرایند اجتماعی شدن کودک | هفت تا دوازده ماهگی

در این دوران همچنان نوزاد مشغول کشف دنیای درون خود و پیرامونش است و ارتباط زیادی با همسالان خود برقرار نمی‌کند و اگر در یک محیط یکسان قرار بگیرند هر کدام به تنهایی با خودشان بازی می‌کنند. با این حال نسبت به شش ماه اول میل بیشتری برای ارتباط با همسالان خود دارند و این تعامل را عمدتا از طریق ارتباط چشمی، غان و غون کردن و لبخند زدن برقرار می‌کنند. با اینحال همچنان نسبت به چهره‌های آشنا بهتر واکنش نشان می‌دهد و از افراد غریبه اجتناب می‌کند. در پایان سال اول زندگی کودک دچار اضطراب جدایی می‌شود به طوری که از حضور افراد غریبه در کنارش مضطرب شده و ترجیح می‌دهد در کنار افراد آشنا باشد.

سیزده تا بیست و چهار ماهگی

مهمترین ویژگی که در این دوران وجود دارند پر رنگ شدن اضطراب جدایی است. اضطراب جدایی در بین 10 تا 18 ماهگی به اوج خودش می‌رسد. پس از اضطراب جدایی کودک نسبت به حضور دیگران واکنش بهتری نشان می‌دهد. در پایان دو سالگی مهارت‌های اجتماعی کودک کم کم شروع به رشد می‌کند و وارد مرحله جدیدی می‌شود و میل بیشتری به بازی با همسالان پیدا می‌کند. با این حال مهارت اجتماعی شدن کودک به طور کامل رشد پیدا نکرده است به طوریکه هنوز تمایلی به تقسیم کردن اسباب‌بازی‌هایش با دیگر همسالان را ندارد.

بیست و پنج تا سی و شش ماهگی

در این دوره کودک علیرغم اینکه با دیگران بازی می‌کند اما همچنان خودمحور است و تمایلی به بازی دسته جمعی ندارد. از دیگر ویژگی‌های این دوره این است که کودک فکر می‌کند که همه افراد، دنیا را همانند او می‌بینند. رشد شناختی کودک در این دوران به گونه‌ای است که توانایی درک دیدگاه‌های مختلف را ندارد و از تفکرات، درک و استدلال عاجز است. برای شناخت بیشتر درباره رشد شناختی کودک کلیک کنید.

پس از 3 سالگی

بعد از سه سالگی و وارد شدن کودک در محیط‌هایی مانند مهدکودک، بازی در محیط باز با همسالان و… کم کم شروع به بازی‌های اجتماعی در کنار سایر همسالان می‌کند و اجتماعی شدن کودک رو به تکامل می‌رود.

راهکارهایی برای بهبود فرایند اجتماعی شدن کودک

بهترین عامل موثری که می‌تواند مهارت اجتماعی شدن را برای کودکان راحت کند ارتباط خوب با والدین است. با این حال عواملی وجود دارد که به فرایند اجتماعی شدن کودک کمک می‌کند که می‌توان به ارتباط بیشتر با اعضای خانواده، حضور دوستان و آشنایان، آموزش مهارت اجتماعی از طریق مشاهده و الگوسازی و ثبت نام کودک در مهدکودک یا محیط‌های فرهنگی اجتماعی مانند باشگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی اشاره کرد. با این حال گاهی راهکارهای متفاوتی را امتحان می‌کنید اما بازهم کودکتان به سختی اجتماعی می‌شود و یا ترجیح می‌دهد گوشه گیر باشد در این شرایط لازم است که با بهره بردن از مشاوره کودک به دنبال دلیل این مسئله و حل آن باشید. گاهی اجتماعی نشدن کودک می‌تواند نشان دهنده اختلالی از جمله اوتیسم باشد. برای اطلاع از روند دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول