علائم وسواس فکری کدام اند؟ چگونه می توان تششخیص داد که فردی به وسواس مبتلا شده است؟ وسواس یکی از اختلالات روانشناختی به نسبت شایع است که در گذشته به عنوان یک اختلال اضطرابی شناخته می‌شد. اما امروزه با توجه به شناسایی انواع مختلفی از وسواس نظیر وسواس فکری- عملی، بدریخت انگاری، اختلال احتکار، وسواس پوست کنی و موکنی متخصصان یک طبقه تشخیصی جداگانه را به انواع وسواس و علائم مرتبط با آن اختصاص داده‌اند. با این حال ریشه این بیماری همچنان در اضطراب و تنش درونی است، برای آشنایی با علائم وسواس با ما همراه باشید و برای شناخت انواع اختلالات اضطرابی کلیک کنید.

منبع: علائم وسواس فکری

علائم وسواس | آشنایی با اختلالات وسواس

وسواس در گذشته به عنوان یک اختلال اضطرابی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی شناخته می‌شد، اما به دلیل شناسایی طیف گسترده‌ای از اختلالات مرتبط با وسواس، متخصصین یک طبقه تشخیصی جداگانه را به آن اختصاص دادند. از جمله اختلالاتی که در این طبقه قرار دارند می‌توان به وسواس فکری عملی، بدریخت انگاری بدن، اختلال احتکار، وسواس موکنی و پوست کنی اشاره کرد. در همه این اختلال‌ها نوعی مشغولیت فکری دائمی با یک موضوع خاص به طور مشترک دیده می‌شود. با این حال هرکدام از آن ها به عنوان یک اختلال مجزا در نظر گرفته شده و علائم مربوط به خود را دارند. ما در ادامه به علائم وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط با آن ها اشاره کرده‌ایم. 

علائم و نشانه های اختلال وسواس

در اختلال وسواس فکری عملی یا OCD فرد همواره با افکار، امیال، تکانه‌ها یا تصاویر مزاحم و تکرار شونده‌ای رو به رو می‌شود و برای راندن این افکار از ذهن خود تلاش می‌کند اعمالی را به صورت افراطی انجام دهد. برای مثال مشغولیت ذهنی شدید با مسائلی نظیر نجاست و آلودگی به وسواس شست و شو منجر می‌شود. در این شرایط فرد وقت و انرژی زیادی را صرف شستن یا زدودن آلودگی‌ها از خود و اجسام پیرامونی می‌کند. به طور کلی وسواس شستشو، چک کردن، داشتن افکار گناه آلود و مرتبط با مذهب و وسواس تقارن از جمله رایج‌ترین وسواس‌های فکری هستند.

ملاک های تشخیصی اختلال وسواس

متخصصان برای تشخیص این اختلال وجود علائم زیر را ملاک قرار می‌دهند:

الف) داشتن علائمی از وسواس فکری، وسواس عملی یا هر دو. وسواس های فکری با علائم زیر مشخص می‌شوند.

• وسواس‌های فکری افکار، تمایلات، تکانه‌ها و تصاویری هستند که به طور ناخواسته، مکرر و مزاحم بروز می‌یابند و فرد در اثر تجربه آن‌ها دست خوش اضطراب یا ناراحتی قابل توجهی می‌گردد.
• فرد تلاش‌های مکرری برای متوقف کردن و راندن این افکار از ذهن خود انجام می‌دهد و در حقیقت از همین روست که به وسواس‌های عملی روی می آورد.
• علائم وسواس های عملی با ملاک های زیر مشخص می‌گردند:
• وسواس‌های عملی به انجام  هرگونه رفتار تکراری به صورت عینی یا ذهنی گفته می‌شود که فرد در پاسخ به افکار و تمایلات مزاحم احساس می‌کند که باید آن‌ها را انجام بدهد. از جمله رفتارهای وسواسی عینی می‌توان به وارسی کردن مکرر یا شستشوی افراطی دست‌ها اشاره کرد. از جمله وسواس‌های ذهنی می‌توان گفتن ذکرهای خاص در مقابل افکار گناه آلود را نیز مثال زد.
• هدف فرد از انجام وسواس‌های عملی کنترل اضطراب و احساسات ناخوشایندی است که در پی افکار مزاحم ایجاد شده‌اند. اما در عین حال ارتباط واقع بینانه‌ای بین افکار و رفتارها وجود ندارد.

ب) وسواس‌های فکری و عملی افت قابل ملاحظه‌ای در عملکرد روزانه و در جنبه‌های مختلف زندگی ایجاد می‌کنند. در واقع پرداختن به وسواس‌ها اغلب بیش از یک ساعت در روز طول می‌کشند و عملکرد شغلی، تحصیلی، ارتباطی و … را کاهش می‌دهند.

ج) علائم وسواس در پی مصرف یک دارو، ماده خاص یا یک بیماری بروز پیدا نکرده است.

د) این اختلال با علائم اختلال‌های روانی دیگر بهتر توجیه نمی‌شود.

علائم اختلال احتکار

احتکار یکی از انواع اختلال‌های مرتبط با وسواس است که متخصصین برای تشخص آن علائم زیر را به عنوان ملاک مد نظر قرار می‌دهند.

• فرد بدون توجه به با ارزش بودن یا بی ارزش بودن اشیاء در دور انداختن آن‌ها مشکل دارد.
• شخص به این علت نمی‌تواند چیزی را دور بیاندازد که فکر می‌کند ممکن است روزی به دردش بخورند. همچنین در پی دور انداختن آن‌ها دچار اضطراب می‌شود، در نتیجه با جمع کردن اشیا مختلف سعی می‌کند از تجربه این اضطراب اجتناب نماید.
• ناتوانی فرد در دور ریختن اشیاء منجر به ایجاد محیطی شلوغ و بی نظم در محیط اطرافش می‌شود.
• اختلال احتکار منجر به افت قابل توجهی در عملکرد فرد در جنبه‌های مختلف زندگی می‌شود.
• احتکار در پی یک بیماری یا مشکل جسمانی خاص به وجود نیامده است.
• احتکار با اختلال روانی دیگری به طرز بهتری قابل توجیه نباشد.

علائم  وسواس بدریخت انگاری بدن

اختلال وسواس بدریخت انگاری بدن با علائم و نشانه‌های زیر مشخص می‌گردد.

• مشغولیت ذهنی زیاد در مورد وجود عیب و نقص‌های ظاهری که دیگران آن‌ها را نمی‌بینند یا آن‌ها را بسیار جزئی می‌دانند.
• فرد در واکنش به مشغولیت فکری در مورد عیب‌های ظاهری خود اعمال خاصی را تکرار می‌کند. برای مثال دائما به متخصصین زیبایی مراجعه می‌کند یا رفتارهایی نظیر رفتن جلوی آینه یا آرایش به طور افراطی انجام می‌دهد.
• اشتغال ذهنی با ظاهر خود افت قابل توجهی را در عملکرد روزانه پدید می‌آورد.
• اشتغال ذهنی در مورد نقص‌های ظاهری به علت مصرف دارو یا یک مشکل فیزیولوژیکی به وجود نیامده باشد.
• بدریخت انگاری با اختلال روانی دیگری بهتر توجیه نشود.

علائم وسواس موکنی

وسواس موکنی یکی دیگر از انواع اختلال‌های وسواس است که متخصصین برای تشخیص آن علائم زیر را در نظر می‌گیرند.

• فرد به طور مکرر اقدام به کندن موهای خود می‌کند. این کندن موها می‌تواند در نواحی مختلفی از بدن صورت بگیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به موی سر، ابرو، مژه و حتی موی ناحیه شرمگاهی اشاره کرد.
• فرد تلاش‌های مکرر و ناموفقی در جهت متوقف کردن رفتار موکنی خود انجام می‌دهد.
• این موکنی افت قابل توجهی در عملکرد روزانه پدید می‌آورد.

علائم وسواس پوست‌کنی

وسواس پوست کنی اختلالی مشابه با وسواس موکنی است که به جای مو فرد در پاسخ به تنش‌های تجربه شده به کندن پوست خود روی می‌آورد. از جمله علائم این اختلال باید به موارد زیر اشاره کرد.

• کندن و خراشیدن پوست در نواحی مختلف که منجر به بروز آسیب در آن نواحی می‌شود.
• تلاش‌های مکرر و ناموفق برای متوقف کردن رفتار پوست کنی
• بروز افت قابل توجه در عملکرد روزانه فرد

برای آشنایی با سایر انواع وسواس مقاله بیماری وسواس را مطالعه نمایید.

سخن آخر

در صورت مشاهده علائم هریک از اختلال های وسواس لازم است برای مطمئن شدن در مورد وجود این اختلالات از یک متخصص در حوزه سلامت روان نظیر روانشناس بالینی یا روان پزشک کمک بگیرید. خوشبختانه امروزه درمان های مختلفی برای بهبود مشکلات و علائم وسواسی ابداع شده است که از جمله مهم‌ترین آن ها می‌توان به روان درمانی با رویکرد شناختی رفتاری اشاره کرد. در صورتی که شدت وسواس ها زیاد و غیرقابل کنترل باشد ممکن است که متخصص شروع دارودرمانی به کمک داروهای ضد اضطراب را نیز توصیه نماید با این حال در نظر داشته باشید که مصرف هرگونه داروی روان پزشکی باید زیر نظر متخصص صورت بگیرد. در نتیجه هرگز به طور سرخود از آن ها استفاده نکنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه علائم وسواس فکری می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول