شکل گیری هویت در نوجوان به اعتقاد بسیاری از روانشناسان مهم‌ترین تکلیفی است که هر کسی در این دوره با آن مواجه می‌شود. نوجوانان در بازه سنی قرار دارند که می‌خواهند از کودکی فاصله گرفته و به سمت بزرگ‌سالی حرکت کنند. اولین شرط و راهکار برای رسیدن به این هدف این است که بتواند هویت ثابت و مشخصی را در خود شکل دهد.

اما علاوه بر نوجوان، اطرافیان و به‌خصوص خانواده وی نیز در شکل‌ گیری هویت در نوجوان تأثیر دارد و به همین خاطر آن‌ها باید از اصول برقراری ارتباط با نوجوان و تربیت وی آگاهی داشته باشند. نرسیدن به هویتی ثابت در پایان نوجوانی می‌تواند مشکلات بسیاری را برای زندگی مستقل ایجاد کند، به همین خاطر توصیه می‌کنیم حتما از مشاوره نوجوان استفاده کنید و در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

منبع: شکل گیری هویت در نوجوان چگونه است؟

شکل گیری هویت در نوجوان

شکل گیری هویت در نوجوان یکی از مهم ترین چالش های والدین است. اینکه نوجوان به چه شیوه ای هویت خود را شکل می‌دهد و در این پروسه از چه کسی الگو برداری می‌کند حائز اهمیت است. عوامل بسیاری در این پروسه نقش دارند که شامل عوامل اجتماعی، خانوادگی، تفاوت های جنسیتی و … می‌شود.

حل بحران شکل گیری هویت در نوجوان از آن جهت اهمیت دارد که به واسطه آن زندگی معنا دار می‌شود. هم چنین افرادی که به هویت خود دست می‌یابند، اهدافشان را دنبال خواهند کرد و از مشکلات اجتماعی در امان خواهند ماند.

در ابتدای کار توضیح شکل گیری هویت در نوجوان، قصد داریم راجع به واژه هویت توضیح دهیم. به‌طورکلی هویت هر چیزی است که در پاسخ به سؤال (من کیستم؟) از آن نام می‌برید. به عبارتی تمامی ویژگی‌هایی که شما خود را با آن‌ها می‌شناسید هویت شما را تشکیل می‌دهند. به همین خاطر احتمالاً متوجه این موضوع شده‌اید که هویت ابعاد مختلفی دارد. که ازجمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• هویت فردی یا تصوری که فرد راجع به خود، خصوصیات اخلاقی، باورها و حتی ویژگی‌های جسمانیش دارد.
• هویت خانوادگی به جایگاهی گفته می‌شود که فرد در میان اعضای خانواده دارد. و به مسئولیت‌ها و ارتباط وی با سایر اعضای خانواده مربوط است
• هویت جنسیتی، باور فرد راجع به جنسیت خود و میزان رضایت از آن را هویت جنسیتی می‌نامند. 
• هویت اجتماعی، با توجه به جایگاه اجتماعی فرد، روابط اجتماعی و شغل فرد مشخص می‌شود.

هریک از ما خود را با مجموعه این ویژگی‌ها می‌شناسیم و تعریف می‌کنیم. و نبود آن‌ها باعث می‌شود به‌ نوعی احساس سردرگمی داشته باشیم. یا نتوانیم در شرایط مختلف به‌درستی تصمیم بگیریم. به همین خاطر نوجوان برای رسیدن به بزرگ‌سالی می‌بایست در اولین مرحله، هویتی مشخص و ثابت برای خود تعریف کند. و نسبت به آن پایبند باشد.

انواع شکل گیری هویت در نوجوانان

با توجه به حوزه های مختلف زندگی، انواع مختلفی در شکل گیری هویت در نوجوان وجود دارد. که در این بخش مقاله راجع به انواع هویت توضیح داده‌ایم.

???? هویت خانوادگی: این هویت شامل جایگاه فرد در خانواده و کیفیت رابطه او با اعضای دیگر است.

???? هویت فرهنگی: هویت فرهنگی یعنی احساس تعلق به ارزش ها و گروه های خاص.

???? هویت فردی: این هویت شامل توانمندی ها، خصوصیات، صفات منفی و مثب فرد است.

راه های شکل گیری هویت در نوجوانی

شکل‌ گیری هویت در نوجوان به چه عواملی بستگی دارد یا به عبارتی چطور می‌توانیم به یک هویت مطلوب دست پیدا کنیم؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال هریک از ما با توجه به شرایط خانوادگی و اجتماعی که داریم شاید راه‌های مختلفی را امتحان کنیم. اما بعضی از مهم‌ترین عوامل برای دستیابی به یک هویت ثابت عبارتند از موارد زیر.

???? خودشناسی

در اولین قدم برای رسیدن به یک هویت مطلوب می‌بایست زمانی را به‌دقت صرف خودشناسی کنید. سعی کنید ارزش‌ها و موضوعاتی که برایتان اهمیت دارد را پیدا کنید؛ و همین‌طور علایق‌تان را مشخص کنید. هنگامی‌که بدانید در زندگی به دنبال چه ارزش‌ها و اهدافی حرکت می‌کنید، مسیر دست‌یابی و شکل گیری هویت در نوجوان را تا حد زیادی به جلو برده‌اید.

???? جست‌وجو یا کنجکاوی

جستجو دومین راه شکل گیری هویت در نوجوان است. برای دستیابی به یک هویت مشخص شما باید بتوانید ارزش‌ها و رفتارهای مختلفی را امتحان کنید و نظرات بسیاری را بشنوید. به عبارتی هرچه دامنه اطلاعاتی که در آن‌ها به دنبال هویت خود می‌گردید وسیع‌تر باشد؛ خواهید توانست هویت قوی‌تری را در خود شکل بدهید. به همین خاطر سعی کنید تا راجع به هر موضوعی نظرات آدم‌های مختلف را بشنوید. و در صورت امکان تجربه کسب کنید تا بهتر بتوانید موضوعات مختلف را قضاوت کرده و راجع به آن‌ها به دیدگاه مشخصی دست پیدا کنید.

???? محیط اجتماعی غنی

اگر جست‌وجو یکی از عوامل تأثیرگذار جهت شکل گیری هویت در نوجوان باشد، پس می‌توان گفت هرچقدر محیط اجتماعی اطراف‌تان غنی‌تر باشد، بهتر می‌توانید هویت خود را شکل دهید. محیط اجتماعی به این معناست که شما می‌توانید از افکار گوناگونی بهره‌مند شوید و این به رشد هویت کمک می‌کند.

اما محیط اجتماعی می‌تواند در دستیابی شما به یک هویت مشخص موانعی را نیز ایجاد کند. اگر محیط‌تان به‌ گونه‌ای باشد که همه به یک شکل فکر می‌کنند و یا اجازه رفتار به گونه دیگری را ندارند، این موضوع می‌تواند مشکلاتی را برای شما ایجاد نماید. زیرا این به معنای آن است که شما هم نمی‌توانید جور دیگری فکر کنید؛ یا ایده‌های دیگری را بشنوید. به همین خاطر بهتر است در چنین شرایطی با مطالعه، استفاده از فضای مجازی یا هر راه دیگری که به نظرتان می‌رسد برای آشنایی با باورهای دیگر تلاش کنید.

تأثیر خانواده در شکل گیری هویت نوجوان

اگرچه شکل گیری هویت در نوجوان موضوعی است که هریک از ما باید به‌تنهایی برای آن تلاش کنیم، بااین‌حال شرایط اجتماعی و به‌خصوص خانواده نیز در شکل‌گیری هویت هریک از ما تأثیر دارد. به همین خاطر است که روانشناسان معمولاً توصیه می‌کنند در دوران نوجوانی و به‌خصوص سنینی که فرزندتان در حال شکل‌دهی به هویت خود است، راجع به سبک‌های تربیتی مختلف و پیامد هر یک از آن‌ها با یک متخصص مشورت کنید.

سبک فرزند پروری مقتدرانه به معنای شیوه‌ای از تربیت فرزند است که محبت و صمیمیت با نوجوان در کنار اقتدار وجود دارد. به عبارتی والدین در عین‌ حال که مرزها و قوانین مشخصی دارند، اما به فرزندشان اجازه می‌دهند خودش برای بسیاری از مسائل تصمیم بگیرد. و همین‌طور دوستانه برای کمک به وی آماده هستند. بر اساس تحقیقات، فرزندان این والدین با احتمال بیشتری به یک هویت مستقل دست پیدا می‌کنند.

در عین‌ حال والدینی که تنها روی اقتدار خود تمرکز می‌کنند باعث می‌شوند فرزندانشان به‌ جای دست‌یابی به یک هویت ثابت تنها از خواسته آن‌ها پیروی کنند. و فرزندان والدینی که تنها به صمیمیت با فرزندشان توجه می‌کنند نیز احتمالاً هیچ موفقیتی جهت شکل گیری هویت در نوجوان نخواهند داشت.

دشواری در شکل گیری هویت در نوجوان

شکل‌ گیری هویت در نوجوان یا هر کس دارای دو مرحله است. مرحله نخست که به آن بحران هویت گفته می‌شود به معنای شکل‌گیری سؤال (من کیستم؟) است. و پس‌ از آن دختر/پسر به دنبال راهی برای پاسخ به این سؤال می‌گردد. مرحله دوم دستیابی به هویت زمانی است که نوجوان برای این سؤال پاسخ‌هایی پیدا کرده باشد.

در هر یک از این دو مرحله شکل گیری هویت در نوجوان ممکن است مشکلاتی برای او پیش بیاید. برای مثال ممکن است بعضی‌ها به‌طورکلی با این سؤال مواجه نشوند و یا علی‌رغم مواجه‌شدن نتوانند جوابی برای آن پیدا کنند. این موضوع باعث شکل‌گیری هویت ناکارآمد می‌شود که می‌تواند مشکلات بسیاری را در زندگی وی ایجاد کند که ازجمله آن‌ها می‌توان به بحران پوچی و احساس بی‌هویتی و به دنبال آن‌ها افسردگی اشاره کرد.

حالت های مختلف شکل گیری هویت در نوجوان 

❌کسب هویت: در این شرایط فرد تمامی گزینه های موجود را بررسی می‌کند. و یکی از آنها را انتخاب می‌کند. در این شرایط نوجوان بحران را پشت سر گذاشته و مسیر و مقصد خود را انتخاب می‌کند.

❌وقفه هویت: افراد در فرایند ایجاد هویت با وقفه روبرو می‌شوند. و برای خود ارزش خاص انتخاب نمی‌کند.

❌ پراکندگی هویت: فرد هیچ مسیر مشخصی در رابطه با پایبندی و ارزش ها ندارد. در واقع نسبت به تمامی مسائل بی تفاوت است.

❌ ضبط هویت: این افراد هیچ گزینه ای را بررسی نمی‌کنند و تنها به ارزش های گذشته پایبندند. در واقع تعدادی از ارزش ها و آداب والدین را پذیرفته و به طور ناخودآکاه تعصبی شده‌اند.

اهمیت مشاوره

اهمیت مشاوره جهت شکل گیری هویت در نوجوان بسیار مهم است. دستیابی هویت، اصلی‌ترین تکلیف دوره نوجوانی و یکی از مهم‌ترین وظایفی است که هر یک از ما در طول زندگی بر عهده داریم. به همین خاطر نباید ساده از کنار آن بگذریم. دستیابی به هویت نیاز دارد تا نوجوان با مهارت‌های مختلفی از جمله اصول تصمیم‌ گیری یا تفکر راجع به مسائل مختلف آشنا باشد. و همین‌طور والدین نیز راه‌های برخورد با فرزندان و کمک کردن به آن‌ها را بدانند.

اما علاوه بر این‌ ها قرار گیری در مرحله بحران هویت مشکلات دیگری را برای فرد به دنبال دارد؛ برای مثال فشار روانی که در دوره نوجوان تحمل می‌کند بسیار زیاد است و این می‌تواند او را در برابر بسیاری از بیماری‌های روحی ازجمله اضطراب آسیب‌پذیر کند.

گاهی اوقات نوجوانان در جست‌وجوی هویت به دنبال رفتارهای اشتباهی مثل رابطه با جنس مخالف یا استفاده از مواد مخدر می‌روند. و به همین خاطر مهارت دیگری که آن‌ها می‌بایست به‌خوبی آموزش ببینند؛ این است که چطور منطقی تصمیم‌گیری کنند. و در شرایط لازم با درخواست‌های دیگران مخالفت کنند. کمک از مشاور در سنین نوجوانی می‌تواند بسیاری از این بحران‌ها را حل کند و به شما و فرزندتان برای عبور موفقیت‌آمیز از این مرحله کمک کند. به همین خاطر بهتر است مشاوره با متخصصین روانشناسی نوجوان را در این دوره سنی جدی بگیرید.

کلام آخر

شکل گیری هویت در نوجوان همراه با سختی های فراوان است. نوجوان در این دوران دچار گنگی و دوگانگی می‌شوند. که بهترین راه دستیابی به هویت، کمک از روانشناس است. مرکز مشاوره ذهن نو به صورت تلفنی و حضوری به شما مراجعین گرامی خدمات ارائه می‌دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.

برای دریافت مشاوره در زمینه شکل گیری هویت در نوجوان می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره  02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

سوالات متداول