ترک تحصیل

مطابق اصول جهانی، سن خارج شدن دانش‌آموزان از مدرسه 18 سالگی است و قبل از این سن افراد باید تحت نظارت و پوشش آموزش و پرورش قرار گیرند.

حال با توجه به این موضوع، اگر کودک و یا نوجوانی قبل از اتمام 18 سالگی و با دلایل مختلف از مدرسه محل تحصیل خود خارج شود، ترک‌تحصیل کرده است. 

مطابق قوانین کشورمان ادامه تحصیل تا دوره متوسطه دوم و پایان مقطع نهم، برای همه اجباری است و همین امر توانسته میزان ترک تحصیل افراد را در سنین کودکی کاهش دهد. متاسفانه قوانین اجباری مبنی بر ادامه تحصیل در دوره متوسطه دوم وجود ندارد به همین دلیل بیشترین آمار ترک‌تحصیل در کشورمان نیز مربوط به این سن می‌باشد.

دلایل ترک تحصیل

اشاره کوتاهی کردیم دلایل متعددی برای ترک‌تحصیل دانش‌آموزان و نوجوانان در دوره متوسطه دوم وجود دارد. تحصیل پس از مقطع نهم در کشورمان اجباری نیست و همین موضوع باعث ترک تحصیل خیلی‌ها در این سن شده است. در ادامه به مهم‌ترین دلایل ترک تحصیل در نوجوانان اشاره کرده‌ایم:

دلایل فرهنگی

متاسفانه در برخی مناطق روستایی کشورمان به دلیل فقر فرهنگی، خانواده‌ها و در پی آن دانش‌آموزان، درس خواندن را امری بیهوده می‌دانند. به طوری که والدین احساس می‌کنند اگر فرزندانشان درس بخوانند، نمی‌توانند آنطور که باید در انجام کارها به آن‌ها کمک کنند.

برخی دیگر نیز بر این باورند که نتیجه درس خواندن فرزندان پسرشان، فقط یک هزینه اضافی برای خانواده است. برای این دسته از افراد کار کردن و فعالیتی که درآمدی را به دنبال داشته باشد، از اهمیت بالاتری برخوردار است.

ترک تحصیل دختران نیز در این خانواده‌ها به منظور ازدواج زود هنگام صورت می‌گیرد. از آنجایی که دیر ازدواج کردن در این نوع از فرهنگ، مسئله‌ای نگران کننده است؛ ازدواج کردن یک ارزش به شمار می‌رود و تحصیلات را مانعی در این زمینه می‌دانند.

ترک تحصیل به دلیل مشکلات اقتصادی

دلیل ترک‌تحصیل بسیاری از نوجوانان مخصوصا پسران نبود شرایط اقتصادی مناسب برای ادامه تحصیل می‌باشد. در واقع فقر و مشکلات اقتصادی سبب می شود که این دسته از افراد ضمن نداشتن شرایط مالی جهت ادامه تحصیل، از مدرسه نیز خارج شده و برای کمک به معیشت خانواده وارد بازارکار شوند.

نبود بازار کار

یکی دیگر از دلایلی که فرد تصمیم به ترک تحصیل می‌گیرد، نبود زمینه مناسب برای کارکردن تحصیل کرده‌ها است. میزان بیکاری در میان افراد تحصیل کرده باعث شده، دیگر کسانی که در ابتدای مسیر هستند؛ نسبت به درس خواندن بی‌انگیزه شوند.

در واقع آن‌ها انتخاب می‌کنند به جای صرف وقت و عمر در مدرسه و دانشگاه، زودتر وارد بازار کار شده و از طریق راه‌های آزاد به درآمد برسند.

علت های شخصی

از دیگر علل ترک‌تحصیل، مشکلات فردی است. بدیهی است همه دانش‌آموزان نمی‌توانند عملکرد خوبی را در مدرسه از خود نشان دهند. داشتن عملکرد ضعیف و کسب نمرات پایین در امتحانات، سبب می‌شود که این دسته از دانش‌آموزان از درس خواندن و مدرسه دلزده شده و تصمیم به ترک تحصیل بگیرند.

این دانش آموزان انگیزه کافی برای پیشرفت تحصیلی ندارند و یا ممکن است شرایط خانوادگی‌شان نیز موجب کاهش انگیزه آن‌ها گردد. در واقع آن‌‌ها با خودشان به این نتیجه می‌رسند که نمی‌توانند از طریق درس و مدرسه موفق شوند و باید برای پولدار شدن وارد بازار کار شوند.

لازم است والدین به این نکته توجه داشته باشند که گاه تصمیمات دانش‌آموزان در سنین نوجوانی، به دلیل تغییراتی است که آن‌ها در این سن تجربه می‌کنند. والدین می توانند با کسب آگاهی‌های لازم و درک نوجوان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری نمایند.

مشکلات موجود در سیستم آموزشی

کمبود امکانات و مشکلات موجود در سیستم آموزشی نیز می‌تواند سبب ترک تحصیل در نوجوانان شود. سیستم آموزشی که در آن آموزش‌ها بر پایه مشارکت دانش‌آموزان، بازی و یادگیری، شاد بودن در محیط آموزش و … است، انگیزه بیشتری برای ادامه تحصیل وجود دارد.

متاسفانه در سیستم آموزشی ایران، درس خواندن و آموزش، صرفا با سخنرانی معلم انجام می‌شود و شنونده بودن برای بسیاری از دانش آموزان به امری کسل کننده تبدیل می‌گردد که انگیزه لازم برای ادامه تحصیل را از آنان می‌گیرد.

از طرفی سخت‌گیری به دانش‌آموزان به طوری که افراد با نیاوردن نمره حد نصاب، ملزم به تکرار پایه هستند؛ سبب می‌شود آن‌ها با عملکرد تحصیلی ضعیف به ترک تحصیل فکر کنند.

پیشگیری از ترک تحصیل

طبیعتا در اغلب موارد می‌توان با حل مشکلاتی که منجر به ترک‌تحصیل می‌شود، آمار افراد با مدرک زیر دیپلم را کاهش داد. از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از ترک تحصیل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فرهنگ سازی

از آنجایی که در روستاها و مناطق محروم، پسران به دلیل وارد شدن به بازار کار و دختران به دلیل ازدواج زودهنگام مجبور به ترک تحصیل می‌شوند، فرهنگ سازی می تواند از ترک تحصیل آن‌ها جلوگیری کند.

داشتن سیستم آموزشی پیشرفته

افزایش امکانات در سیستم آموزشی کشور و همینطور برخورداری دانش‌آموزان از آزادی بیشتر جهت بیان عقایدشان، می‌تواند در بسیاری از موارد مانع ترک تحصیل دانش آموزان شود.

بهتر است در مدارس به دانش‌آموزان فرصت ارائه خلاقیت و نظر داده شود، تا برای ادامه تحصیل انگیزه بیشتری داشته باشند.

مشاوره های فردی و انگیزشی

برای دانش‌آموزانی که به دلیل مشکلات خانوادگی، انگیزه کافی جهت ادامه تحصیل ندارند و یا در دوره تغییرات سن نوجوانی، تصمیمات غلطی را اتخاذ می‌کنند؛ مشاوره فردی و انگیزشی می‌تواند مانعی برای ترک تحصیل آن‌ها باشد. 

کمک های مالی

از مهم‌ترین دلایل ترک تحصیل در میان نوجوانان نداشتن شرایط اقتصادی مناسب است، کمک‌های مالی می‌تواند آن‌ها را به مسیر درس خواندن بازگرداند. در این زمینه مسئولین می‌توانند برای خانواده‌های کم بضاعت و ساکن مناطق محروم، هزینه‌ای را جهت تحصیل در نظر بگیرند.

نقش خانواده

نوع تربیت و خانواده‌ای که یک انسان در آن شکل می‌گیرد، دارای تاثیر مستقیمی بر روی ویژگی‌های روحی و روانی و تصمیمات فرد در زندگی است. در صورتی که خانواده شرایط روانی و اقتصادی مناسبی را برای فرزندشان فراهم کنند، آن‌ها هیچ گاه به ترک تحصیل برای رهایی از مشکلات فکر نخواهد کرد. 

اگر به عنوان پدر و مادر از نحوه برخورد با نوجوان مطلع نیستید، لازم است برای جلوگیری از به وجود آمدن مشکلات بیشتر، مشاره روانشناسی نوجوان را دریافت نمایید.

پیامدهای ترک تحصیل

از اولین و مهم‌ترین پیامد ترک تحصیل نوجوان، شکل گیری جامعه‌ای با افراد بی سواد است. چراکه هر چه سطح سواد زنان و مردان در جامعه‌ای بیشتر باشد، آن جامعه رفاه بیشتری نیز خواهد داشت. فرزندان تربیت یافته در جامعه با افراد با سواد نیز با سلامت جسمانی و روانی بیشتری رشد و پرورش پیدا می‌کنند.

دخترانی که به اجبار و یا اختیار، در سنین کم از درس خواندن دست می‌کشند، مجبور هستند مسئولیت‌های ازدواج را بر عهده بگیرند و مشغول بچه داری شوند. در حالی که می توانستند از دوران نوجوانی و جوانی خود در جهت پرورش استعدادهایشان بهره بیشتری ببرند.

همینطور این موضوع برای پسران نیز وجود دارد و ترک تحصیل برای آنان و وارد شدن به بازار کار می‌تواند آن‌ها را از سنین کم با دغدغه‎های اقتصادی مواجه کند. در واقع آن‌ها زمانی که دچار بحران‌های دوره نوجوانی هستند، مجبور به تحمل فشارهای اقتصادی می‌باشند. از اثرات منفی ترک تحصیل در دختران و پسران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لذت نبردن از دوره نوجوانی در زندگی
• نداشتن احساس ارزشمندی اجتماعی
• عدم توانایی شرکت در بحث‌ها به دلیل کم بودن میزان تحصیلات
• ناتوان بودن در برابر حل مشکلات
• عدم کشف استعدادها و هویت شخصی
• بی تجربگی در تربیت فرزند از سوی مادران جوان
• و …