علم روانشناسی چیست؟ این سؤال برای بسیاری از ما پیش می‌آید که واقعاً روان‌شناسی چطور علمی است؟ آیا روان‌شناسان با دیدن چهره و رفتار ما می‌توانند به درون شخصیت‌مان آگاهی پیدا کنند؟ یا اصلاً رفتن پیش یک مشاور می‌تواند چه فایده‌ای برای ما داشته باشد؟ این سؤالات و بسیاری از سؤالات دیگر مانند این در ذهن همه ما وجود دارد. البته تعجبی هم ندارد. روان‌شناسی نسبت به سایر علوم، دانش جوانی است؛ که تنها 150 سال از عمر آن می‌گذرد. به همین خاطر هنوز هم بسیاری از مردم با  آن آشنایی چندانی ندارند. باتوجه‌به آنچه گفته شد در این مطلب سعی می‌کنیم تا راجع به روان‌شناسی و زمینه‌های مختلف آن کمی بیشتر صحبت کنیم.

منبع : علم روانشناسی چیست ؟

علم روانشناسی چیست ؟

در یک تعریف ساده روانشناسی را علم مطالعه رفتار و فرایندهای روانی می‌نامند. به این معنا که تمامی رفتارهای قابل‌مشاهده و همین‌طور آنچه در ذهن انسان می‌گذرد را بررسی می‌کند. بررسی رفتار انسان‌ها می‌تواند اطلاعات بسیاری از آن‌ها به ما بدهد. برای مثال وقتی می‌بینیم یک نفر در شلوغی‌ها خیلی زود کلافه می‌شود می‌توانیم فرض کنیم که او سطح تحریک‌پذیری پایینی دارد. یا زمانی که یک نفر از بودن در جمع کناره‌گیری می‌کند می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که او درگیر مشکلاتی مانند اضطراب اجتماعی یا افسردگی است.

بررسی رفتار به‌تنهایی فقط تا همین‌جا به ما کمک می‌کند. ما با بررسی رفتار تنها نمی‌توانیم متوجه این موضوع بشویم که آیا فرض‌هایمان درست هستند یا خیر؛ یا دلیل اصلی یک رفتار چیست. به همین خاطر در روان‌شناسی علاوه بر رفتار فرایندهای روانی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. فرایندهای روانی شامل افکار، باورها، احساسات و هر آن چیزی است که ما نمی‌توانیم به‌صورت آشکار ببینیم. این بخش را بیشتر اوقات می‌توانیم از زبان خود شخص بشنویم. پی‌بردن به این بخش به ما کمک می‌کند تا تصویر دقیق‌تری از فرد داشته باشیم. برای مثال اگر خود شخص به ما بگوید که با دیگران صحبت نمی‌کند زیرا از روابط اجتماعی خجالت می‌کشد با احتمال بیشتری بحث اضطراب اجتماعی را مطرح می‌کنیم.

تاریخچه علم روانشناسی

اگر بخواهیم به دنبال تاریخچه علم روانشناسی بگردیم می‌توانیم آن را به زمان آغاز فلسفه و از زمانی که راجع به انسان صحبت می‌شده است ربط بدهیم. بااین‌حال علم روانشناسی با کارهای ویلهلم وونت، در کمتر از 200 سال پیش به طور رسمی شروع شد. اما شروع روان‌شناسی با آنچه امروزه می‌بینیم بسیار متفاوت بوده است. در ابتدا روان‌شناسان مسائلی مانند احساس، توجه و حافظه انسان را بررسی می‌کردند.

پس از مدتی آن‌ها به بررسی رفتار انسان و همین‌طور راه‌هایی که برای تغییر و دست‌کاری رفتار وجود داشت علاقه‌مند شدند. این بخش از روان‌شناسی که به آن روان‌شناسی رفتارگرا گفته می‌شود هنوز هم ادامه دارد و تأثیر بسیاری به‌خصوص در تربیت کودکان گذاشته است. اما با گذشت زمان روان‌شناسان متوجه شدند که رفتارها به‌خودی‌خود اتفاق نمی‌افتد. بلکه یک نیروی پنهان در درون هر انسان رفتارها را تحت کنترل خودش دارد. از اینجا بود که بررسی ذهن و موضوعاتی مثل انگیزه در روان‌شناسی مطرح شدند. از آن زمان تابه‌حال علم روانشناسی پیشرفت‌های بسیاری داشته است و به شاخه‌های بسیاری نیز تقسیم شده است.

شاخه‌های مختلف علم روانشناسی

روان‌شناسی بالینی

معروف‌ترین بخش روان‌شناسی در میان مردم روان‌شناسی بالینی است. این بخش از روان‌شناسی با بیماری‌های روانی سروکار دارد. در حقیقت روان‌شناسان در این قسمت به دنبال شناسایی نشانه‌ها و تشخیص گذاری، علت‌یابی و همین‌طور راه‌هایی برای درمان بیماری‌های روانی هستند.

علم روانشناسی زیستی

همان‌طور که از نام این روش پیداست سعی می‌کند تا روان‌شناسی را از دیدگاه زیستی مورد بررسی قرار بدهد. در حقیقت دانشمندان این قسمت تلاش می‌کنند تا بفهمند چه تغییراتی در جسم و به‌خصوص مغز باعث به‌وجودآمدن مشکلات روانی می‌شود.

روان‌شناسی کودک و نوجوان

یکی دیگر از بخش‌های روان‌شناسی که بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد روان‌شناسی کودک و نوجوان است. روان‌شناسان در این قسمت نیازهای روحی و رشدی کودکان و نوجوانان را مورد بررسی قرار می‌دهند. به همین خاطر است که همیشه به پدر و مادرها توصیه می‌شود در تربیت فرزندشان از یک مشاور کمک بگیرند. مشاورین به‌خوبی از آنچه در این دوره سنی باید موردتوجه قرار بگیرد آگاهی دارند و می‌توانند به تربیت کودک کمک کنند.

علم روانشناسی تربیتی

روان‌شناسی تربیتی رابطه نزدیکی با روان‌شناسی کودک دارد. این شاخه از روان‌شناسی نیز نیازهای کودکان را بررسی می‌کند؛ اما تفاوت آن این است که بیشتر این نیازها را در زمینه تحصیل و روش‌های آموزش‌دادن به کودکان موردتوجه قرار می‌دهد.

روان‌شناسی کودکان استثنایی

کودکان استثنایی به گروهی از کودکان گفته می‌شود که دارای معلولیت یا بیماری خاصی هستند. این کودکان نیازهای خاص و همین‌طور روش‌های آموزشی خاصی دارند که متفاوت از سایر کودکان است. به همین خاطر در یک شاخه جدا از روان‌شناسی راجع به آن‌ها صحبت می‌شود.

روان‌شناسی اجتماعی

روان‌شناسی اجتماعی را می‌توان پلی بین روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانست. در این شاخه از روان‌شناسی رفتار مردم در اجتماع، دلایل آن و همین‌طور آسیب‌های اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در حقیقت در این علم سعی می‌شود تا به مسائل اجتماعی از بعد روانی و ذهنی آن توجه بشود.

روان‌شناسی جنایی

روان‌شناسی جنایی را می‌توان یکی از شاخه‌های هیجان‌انگیز این علم دانست. روان‌شناسان جنایی معمولاً در دادگاه‌ها و ادارات آگاهی کار می‌کنند. آن‌ها وظیفه دارند راجع به سلامت روان مجرمین و دلایلی که باعث بروز جرم شده است نظر بدهند.

روان‌شناسی صنعتی

در روان‌شناسی صنعتی همان‌طور که از نام آن پیداست تلاش می‌شود تا برای پیشرفت صنعت و درآمد بالاتر و همین‌طور افزایش بهره‌وری کارکنان راه‌هایی پیدا کرد. یکی دیگر از زمینه‌هایی که روان‌شناسان صنعتی در آن فعالیت می‌کنند این است که در زمان استخدام تلاش می‌کنند تا با بررسی شخصیت افراد آن‌ها را در بهترین مشاغلی که با شخصیت‌شان تناسب دارد قرار بدهند.

اهمیت علم روانشناسی

درمان بیماری‌ها

یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین کاربردهای روان‌شناسی درمان بیماری‌ها است. بیماری‌ها می‌توانند آسیب و مشکلات بسیاری را برای خود فرد و همین‌طور اطرافیان وی به وجود بیاورند. این در حالی است که توجه به درمان آن‌ها می‌تواند به بیمار کمک کند تا زندگی سالمی داشته باشد. به همین خاطر می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین وظایف روان‌شناسی بالینی این است که به فرد کمک کند تا از شرایط منفی بیماری خارج شود.

کمک به بهبود وضعیت زندگی

کار روان‌شناسی با خارج‌شدن از وضعیت بیماری تمام نمی‌شود. در بسیاری از مواقع روان‌شناسان تلاش می‌کنند تا سطح زندگی شما را از آنچه هست بهتر کنند. بسیاری از ما در زندگی با مشکلاتی مواجه می‌شویم که اگر کمی بیشتر مهارت داشتیم هرگز درگیر آن‌ها نمی‌شدیم. به همین خاطر آموزش مهارت‌هایی برای بهتر کردن زندگی یکی از مهم‌ترین وظایف روان‌شناسان است.

کمک به تربیت فرزندان

یکی از مهم‌ترین وظایفی که هر پدر و مادری برعهده دارند این است که فرزندشان را درست تربیت کنند. نحوه تربیت کودک تأثیر بسیاری روی شخصیت او حتی تا بزرگسالی خواهد داشت. به همین خاطر بسیار مهم است که این تربیت با اصول درستی اتفاق بیفتد. در غیر این‌صورت فرزند شما درگیر مشکلاتی می‌شود که احتمالاً در آینده نیز او را رها نخواهند کرد. یکی از دلایل اهمیت روان‌شناسی و همان‌طور که گفتیم روان‌شناسی کودک و نوجوان این است که به شما کمک می‌کند تا راه صحیح را برای تربیت فرزندتان پیدا کنید.

برنامه‌ریزی‌های اجتماعی

روان‌شناسی همیشه هم قرار نیست در سطح فردی به درد بخورد. همان‌طور که گفتیم یکی از شاخه‌های روان‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی است. در این قسمت تلاش می‌شود تا برنامه‌هایی برای بهبود شرایط جامعه ریخته شود. در حقیقت این روان‌شناسان مشاورین دولت هستند و در برنامه‌ریزی‌های کلان اجتماعی به آن‌ها کمک می‌کنند؛ تا برنامه‌ها به‌گونه‌ای باشد که سلامت روان مردم تأمین گردد.

رویکردهای موجود در علم روانشناسی

در روان‌شناسی رویکردهای مختلفی وجود دارد. احتمالاً شما هم نام‌هایی مثل روانکاوی یا درمان شناختی را شنیده‌اید. هرکدام از این رویکردها برای خود اصول و قوانینی دارند. آشنایی با این اصول به شما کمک می‌کند تا با دقت بیشتری بتوانید رویکرد مناسب برای خودتان را انتخاب کنید. معروف‌ترین رویکردها در روان‌شناسی عبارتند از:

روانکاوی یا روان تحلیل گری

بسیاری از ما اسم این روش را شنیده‌ایم؛ یا حتی آن را مساوی با روان‌شناسی می‌دانیم. روانکاوی نام رویکردی است که فروید و شاگردان او ایجاد کردند. آن‌ها معتقدند که بخشی از ذهن به نام ناهشیار کنترل بخش‌های مهمی از رفتار ما را برعهده دارد. در حقیقت آن‌ها دلیل تمامی مشکلات و بیماری‌های روحی را مسائلی می‌دانند که در ناهشیار فرد اتفاق می‌افتد. علاوه بر ناهشیار، خاطرات کودکی فرد نیز اهمیت بسیاری دارند. تا جایی که می‌توان گفت ماهیت ذهن ناهشیار را خاطرات کودکی تشکیل می‌دهد. روش درمان در روانکاوی نیز این است که به بیمار کمک می‌شود تا از ماهیت ناهشیار خود و همین‌طور خاطرات کودکی که باعث مشکلات او هستند آگاه شود. از نظر آن‌ها زمانی که فرد به آگاهی راجع به دلیل رفتارهایش می‌رسد مشکلات برطرف خواهند شد. برای آشنایی بیشتر با روانکاوی کلیک کنید.

رفتارگرایی

رفتارگرایان به طور مستقیم رفتارهای شما را مورد بررسی قرار می‌دهند. آن‌ها به هیچ‌چیز به جز رفتار آشکار کاری ندارند. تلاش می‌کنند تا از طریق تغییر رفتار مشکلات را برطرف کنند. برای مثال آن‌ها با دست‌کاری اتفاقاتی که درست پیش یا پس از یک اتفاق رخ می‌دهد آن را کنترل می‌کنند. کودکی را در نظر بگیرید که با پرخاش با دوستان خود رفتار می‌کند. اینکه پس از رفتار پرخاشگرانه چه پیامدی در انتظار کودک باشد تأثیر بسیاری روی ادامه رفتار وی خواهد گذاشت.

رویکردهای شناختی

رویکرد شناختی ادامه‌ای از رفتارگرایی است؛ با این تفاوت که آن‌ها معتقدند برای درمان یک نفر علاوه بر رفتار باید به شناخت و باورهای او نیز توجه داشته باشیم. در این روش تلاش می‌شود تا باورهای منفی فرد پیدا بشوند و برای برطرف‌کردن آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود.

تفاوت علم روانشناسی با روان‌پزشکی و مشاوره

روان‌شناس، مشاور و روانپزشک سه اصطلاحی هستند که بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرند. گاهی اوقات هم به این خاطر که فرق آنها را نمی‌دانیم ممکن است آنها را به‌جای یکدیگر استفاده کنیم. اما بین این سه شغل تفاوت‌های بسیاری وجود دارد. روانپزشکان کسانی هستند که پس از پایان دوره پزشکی عمومی برای تخصص وارد دوره اعصاب و روان می‌شوند. آن‌ها مانند متخصصین روان‌شناسی بالینی راجع به بیماری‌های روانی و علل و راه‌های درمان آن اطلاعات به دست می‌آورند. بااین‌حال بیشتر مطالبی که می‌خوانند راجع به اطلاعات زیست‌شناختی است. برای مثال آن‌ها در بررسی افسردگی بیشتر به دلایل زیست‌شناختی این بیماری و همین‌طور درمان‌های زیستی یعنی استفاده از داروها می‌پردازند. اما یک روان‌شناس به دلایل فردی و اجتماعی افسردگی نیز توجه می‌کند و درمان‌هایی به‌غیراز درمان دارویی را به کار می‌برد.

مشاور کسی است که در حیطه سلامت روان تلاش می‌کند اما آن‌ها معمولاً با کسانی که درگیر بیماری‌های روانی هستند کار نمی‌کنند. بلکه یک مشاور بیشتر با افرادی سروکار دارد که در زندگی خود دچار یک مشکل شده‌اند یا به دنبال راه‌هایی برای بهتر کردن شرایط هستند.

برای دریافت مشاوره در زمینه مشاوره می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.

سؤالات متداول