ماکروسفالی یکی از اختلالات رشدی است که به بزرگی سر منجر می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال سری بزرگ‌تر نسبت به سایر کودکان هم سن و سال خود دارند. ماکروسفالی به دلایل متعددی ایجاد می‌شود؛ تشخیص دلیل بروز آن به روش و روند درمان کمک می‌کند. توجه داشته باشید که بزرگی سر صرفا به معنی ماکروسفالی نیست و تشخیص آن باید توسط پزشک متخصص صورت گیرد. در ادامه مقاله به بررسی کامل ماکروسفالی می‌پردازیم. 

منبع : ماکروسفالی

ماکروسفالی

متوسط اندازه دور سر نوزاد در ابتدای تولد حدود 33 تا 35 سانتی متر است. همزمان با رشد طبیعی نوزادان اندازه دور سر آن‌ها هر ماه 2 سانتی متر بزرگتر می‌شود. این در حالیست که اندازه دور سر برخی کودکان به طور غیر عادی بزرگ است. بزرگی اندازه سر یا ماکروسفالی، نوعی اختلال مرتبط با جمجمه است که با بیماری‌های ژنتیکی ارتباط دارد. رشد بیش از حد بافت‌های مغز به ویژه مایع سفید سبب شکل گیری جمجه‌ها به اندازه غیر طبیعی می‌شود.

به دلیل اینکه تا شش ماهگی هنوز استخوان‌های جمجمه جوش نخورده‌اند، عدم چین و شکن‌های طبیعی مغز به جمجه فشار می‌آورد و آن را بیش از حد معمول بزرگ نشان می‌دهد. بزرگی سر در ماکروسفال‌ها به اشکال مختلف بروز می کند که شامل موارد زیر است:

-سر قوزی
-ناموزونی
-دو کله
-جلوآمدگی پیشانی

علائم ماکروسفالی

ماکروسفالی به صورت خوش خیم و یا تاخیر در رشد بروز می‌کند. در نوع خوش خیم بزرگی دور سر تنها بر وجود این اختلال دلالت دارد اما در نوع دوم، کودکان تاخیر در رشد یا تاخیر در یادگیری را تجربه می‌کنند. وقتی ماکروسفالی به شکل تاخیر بروز می‌کند دارای علائم زیر می‌باشد:

-روند رو به کاهش رشد بدن
-ناتوانی ذهنی
-روند رشد سریع سر

نکته: وجود برخی علائم در کودک مانند استفراغ، سردرد و افزایش تحریک پذیری می‌تواند نشانه ایجاد فشار بر روی مغز باشد.

علت ماکروسفالی

علت بروز این اختلال را می‌توان در موارد زیر جستجو کرد:

ژن : ژن‌ها نقش بسیار مهمی در ایجاد ماکروسفالی دارند. به همین دلیل است که وقتی یک نفر دارای سر بزرگ و غیر عادی باشد، اندازه دور سر خانواده او را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. ماکروسفالی خوش خیم خانوادگی تعریفی است که پزشکان از تاثیر ژن‌ها در بزرگی اندازه سر ارائه می‌دهند.

مایعات مغزی: مایعات مغزی اضافی یا به اصطلاح هیدروسفالی، یکی دیگر از علل ایجاد این اختلال است. اندازه بزرگی سر بستگی به میزان مایع موجود دارد.

اوتیسم: بروز ماکروسفالی در کودکان طیف اوتیسم شیوع بسیار زیادی دارد و به طور تقریبی 15 تا 35 درصد جمعیت اوتیسم دارای اندازه سربزرگ و غیر طبیعی هستند.

سایر عوامل موثر در بروز ماکرو‌سفالی

-خونریزی جمجمه
-سندروم گریگ سفالوپلیسیتد اسیلی
-سندروم‌های ژنتیکی
-عفونت‌های مختلف (مننژیت، سیفیلیس)
-اختلالات کروموزمی
-اشعه ایکس
-هماتوم مزمن
-سندروم سوتوس

نکته: در رابطه با نقش جنسیت در این بیماری نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد. هیچ تحقیق پزشکی با قاطعیت نقش جنسیت را در بروز این مشکل ثابت نکرده است. برای کسب اطلاعات در زمینه بیماری‌های ژنتیکی کلیک کنید. 

عوارض ماکروسفالی

-عقب ماندگی ذهنی
-اختلالات رفتاری
-ناهنجاری حسی-حرکتی
-هیدروسفالی
-اختلالات نورولوژیک
-اختلالات گفتاری

نکته: به ویژه در ماکروسفالی‌های ناشی از مشکلات ژنتیکی، اختلالات گفتار و زبان بسیار شایع است. به همین دلیل گفتار درمانی می‌تواند بسیار کاربردی و مفید باشد. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید. 

تشخیص ماکروسفالی

نمودار رشد کودک نشانه‌های اولیه بروز ماکروسفالی را گزارش می‌کند. روند رشد سریع اندازه سر، پزشکان را به تجویز آزمایشات جانبی و اسکن سونوگرافی هدایت می‌کند. علاوه بر این اقدامات، انجام MRI  و یا آزمایش رادیولوژیک برای ارزیابی مغز نیز توسط جراح مغز و اعصاب تجویز می‌شود. برخی کودکان نشانه‌هایی همچون مشکلات بینایی، نقطه بالا آمده در بالای سر و رگ برجسته را نشان می‌دهند که پزشک را به تشخیص ماکروسفالی سوق می‌دهد. نمونه برداری از مایع مغزی نیز از دیگر روش‌‌های تشخیص این اختلال است. 

درمان ماکروسفالی

درمان بزرگی جمجه بستگی به تشخیص پزشک دارد. بسته به علت بروز این عارضه، روش‌های درمانی متفاوت خواهند بود. به طور مثال در کودکانی که به علت تومور مغزی یا ژنتیک دچار بزرگی جمجه هستند، نوع درمان بسیار حساس‌تر می‌باشد و باید به روش‌های درمانی بسیار حرفه‌ای مورد معالجه قرار بگیرند. معمولا روش‌های درمانی زیر در این مورد نتیجه بخش خواهند بود.

-فیزوتراپی
-کاردرمانی
-گفتار درمانی
-رفتار درمانی
-رادیوتراپی
-عمل جراحی
-شیمی درمانی
-دارودرمانی

اگر علت بروز ماکروسفالی تجمع مایع یا خونریزی در مغز باشد، تنها راه درمان برای جلوگیری از عارضه‌های بعدی، عمل جراحی خواهد بود.

برای دریافت مشاوره در زمینه نوزاد و کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول